ΧΡΟΝΙΚΑ

ΧΡΟΝΙΚΑ

Του Νίκου Λιόλιου (Μέλος Ονοματολογικής Εταιρείας)

1551: Κατοικούν στην Έλεζνα 27 οικογένειες και από τα είδη των προσόδων που καταγράφονται σε κατάστιχο του 1551 διαπιστώνουμε ότι οι κάτοικοι εκτός από την εκτροφή ζώων ασχολούνται με την παραγωγή δημητριακών και φρούτων, την αμπελουργία, τη μελισσοκομία και τη σηροτροφία. 

 1611: Καταστρέφεται, από τον Οσμάν Πασά, το Μοναστήρι της Καταμάχης,  που ήταν χτισμένο στη θέση «Αι-Γιάννης» (Βλ. Δημ. Καμαρούλια. Τα Μοναστήρια της Ηπείρου. Εκδόσεις Μπαστάς-Πλέσσας. Αθήναι 1997. Τόμος Α΄, σελ.  41, Πρβλ. Πάνου Τζιόβα. Η Μονή Διχουνίου. Έκδοση Δήμου Μολοσσών. Ιωάννινα 2002, σελ. 13 ).
   1637: Χτίστηκε η "Βρύση της Ειρήνης", στην όχθη του χωραφιού "Τούλα" ιδιοκτησίας Γάκη Πέτρη (Γεωργίου Π. Παπαδόπουλου), στην άκρη του δρόμου και δίπλα από την ξύλινη γέφυρα "Λιάσα" που βρισκόταν στο ρυάκι που χωρίζει τον πέρα με τον δώθε μαχαλά. Η βρύση σώζεται και σήμερα και είναι ιστορικό διατηρητέο μνημείο αλλά αν δεν προσεχθεί από τους αρμοδίους δυστυχώς  σε λίγα χρόνια θα μείνει ως τοπωνύμιο και μόνο.
   Αξίζει να σημειώσουμε ότι λέγεται βρύση της "Ειρήνης" γιατί σ' αυτό το σημείο συγκεντρώνονταν οι Πέρα και Δώθε Μαχαλιώτες και έλυναν τα προβλήματα που τους απασχολούσαν πάντα με διάλογο, αγαπημένα και ομόφωνα.

1776: Στις 19 Ιουλίου 1776 πέρασε απ’ το χωριό ο πάτερ- Κοσμάς και δίδαξε στη θέση «Θρονί».

1787: Πήγαιναν χωριανοί στα χωριά Κοσμηρά και Κωστάνιανη και εισέπρατταν το φόρο προστασίας της οικογένειας Τζαβέλα.

1788-1819: Μεταφέρονται 16 οικογένειες από την Έλεζνα στην Αρβανιτιά, γιατί υποπτεύονταν ο Αλή Πασάς ότι συνεργάζονταν με τους Σουλιώτες.

1799: Περί το τέλος του 1799, ο Αλή Πασάς, κυρίευσε την Έλεζνα.

1802: Στις 9 Σεπτεμβρίου, ημέρα Τρίτη και ώρα 10 π.μ. έκαψαν το χωριό και την Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

1804: Τη νύχτα 14 – 15 Απριλίου 1804, o Δήμος Βάγιας «υπέκυψεν εις το ξίφος του εχθρού» και αιχμαλωτίστηκε ο Χρήστος Ιωάννου Βάγιας στη μάχη της Μονής Σέλτσου Βρεστενίτσας (Ιωάννου Λαμπρίδη, Ηπειρωτικά Μελετήματα, τεύχος 10, σελ, 57). Και οι δύο ήταν παλικάρια του Κίτσου Μπότσαρη.

1820-1856: Η Έλεζνα υπάγεται διοικητικώς στην Επαρχία Παραμυθιάς (Ιωάννου Λαμπρίδου, ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ, Τεύχος τρίτον ΚΟΥΡΕΝΤΙΑΚΑ ΚΑΙ ΤΣΑΡΚΟΒΙΣΤΙΑΚΑ. Εν Αθήναις, 1888, σελ. 59).
   1825: (22 Αυγούστου 1825) εισήλθε στο Μεσολόγγι ο Γεωργάκης Βάγιας (Στέφανου Μπέττη. Λακκασουλιώτικα. Γιάννινα 2005, σελ.119).

1830: Μεταφέρεται η Μονή της Παναγίας από τη θέση «Άγιος - Ιωάννης» και χτίζεται στη σημερινή θέση, Καταμάχη. Η μονή είναι αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου. Το καθολικό κτισμένο στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής στεγάζεται με τετράκλινη στέγη, στο κέντρο της οποίας υψώνεται τρούλος. Εσωτερικά η στέγη του ναού στηρίζεται σε 4 κίονες, ενώ τα πλάγια κλίτη καλύπτονται με φουρνικά. Δε σώζονται τοιχογραφίες. 

Στο υπέρθυρο της βόρειας εισόδου υπάρχουν λιθανάγλυφα και η χρονολογία 1830. Βόρεια υπάρχουν τα κελιά της Μονής, που έχουν πρόσφατα αναστηλωθεί. 

1834: Ξαναχτίζεται ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου που είχε καεί το 1802 και κατασκευάζεται το "κουλούρι" της Εκκλησιάς.

1877-78: Λειτουργούσε στην Έλεζνα κοινό σχολείο και τα έξοδα ήταν 1000 γρόσια.

1880: Η Έλεζνα είχε 250 κατοίκους και  15 μαθητές που είχαν για σχολείο  "κελλίον τι προς διδασκαλίαν" (Ιωάννης Λαμπρίδης: Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων. Μέρος Δεύτερο. Εν Αθήναις, 1880, σελ. 5). Το δάσκαλο τον πλήρωνε η Μονή Καταμάχης με 20  τουρκικές λίρες το χρόνο, 12 οκάδες αλατισμένο τυρί και 6 οκάδες βούτυρο (Σπύρου Μουσελίμη. Η ΛΑΚΚΑ ΤΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ. Γιάννινα 1976, σελ. 66) .

1886: Νοίκιασαν το χωριό από τους Τούρκους και για μια τετραετία, ο Βασίλειος Μπλέτσας από την Κοσμηρά και ο Κονταξής από το Κουτσελιό Ιωαννίνων.

1890-1933: Χρησιμοποιείται ως διδακτήριο το παλιό δημοτικό σχολείο που είχε κτιστεί ως αποθήκη.
  1891: Κατά παραγγελία του Γεωργίου Ζήκου-Ζώνιου, κατασκευάζεται στο εργοστάσιο "ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ Σ-ΥΝ ΤΣΑΡΑΠΛΑΝΙΤΩΝ" η καμπάνα η οποία έχει αρ. 775 και το ίδιο έτος την έφεραν στο χωριό και την τοποθέτησαν στο δέντρο που βρισκόταν στο βόρειο μέρος του ναού (μεταξύ ναού και παλιού σχολείου).
   Στο εξωτερικό μέρος της καμπάνας έχει ανάγλυφες εικόνες της Παναγίας, του Αγίου Γεωργίου, του εσταυρωμένου και των Ευαγγελιστών και γράφει: «1891 - ΑΡ. 775 - ΙΩΑΝΝΙΝΑ - ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΝ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ Σ-ΥΝ ΤΣΑΡΑΠΛΑΝΙΤΩΝ - ΑΦΙΕΡΩΜΑ - ΓΕΩΡΓΙΟΥ - ΖΗΚΟΥ - ΖΩΝΙΟΥ - ΕΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΝ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΕΛΕΖΝΑ". (ΤΣΑΡΑΠΛΑΝΑ: Παλαιά ονομασία του χωριού Βασιλικό Πωγωνίου).

1895: Είχε 257 κατοίκους.

1899-1900: Λειτουργεί στην Έλεζνα Γραμματοδιδασκαλείο (ναρθηκοσχολείο) με 35 μαθητές (Εφημερίδα «Αγών» φύλλο 22 του 1900). 

1905-1906: Ο Νικόλαος Παπαθεοδώρου φοιτά στη Β΄τάξη του Σχολαρχείου (ήταν ο δάσκαλος, Νικόλαος Θεοδώρου Παπαδόπουλος, το παιδί του παπά Θόδωρου).

1911-1912: Αυτό το σχολικό έτος δόθηκαν από το Ταμείο των Ελεών της Επαρχίας Τσαρκοβίστας 3 λίρες και από το Ταμείο της Δημογεροντίας 185 γρόσια για να αγοραστούν βιβλία για τους απόρους μαθητές της Έλεζνας (Αρχείο Ιεράς Μητροπόλεως Ιωαννίνων).

1912: Ο χωριανός, Χρήστος Ιωάννου Γκιώκας, πούλησε την τεράστια περιουσία του που είχε στην Πάτρα για να αγοραστούν όπλα και πολεμοφόδια για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. 

Ο Χρήστος Ιωάννου Γκιώκας με τη σύζυγό του Καλλιόπη Μπασάκο

 

 

1914: Ήταν Πάρεδρος στην Έλεζνα ο Θεόδωρος Λιόλιος και Σύμβουλοι ο Αναγνώστης Ιωάννου και ο Λεωνίδας Ζήκος.

   1919: Αναγνωρίζεται ως Κοινότητα με το Β.Δ. της 7-8-1919 (Φ.Ε.Κ. 184/1919), επειδή το 1912 είχε 329 κατοίκους (και σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου Δ.Ν. Ζ/1912 (4057) "περί συστάσεως Δήμων" αναγνωρίζονταν αυτοδικαίως ως κοινότητες, οι οικισμοί 300 και άνω κατοίκων που είχαν και δημοτικό σχολείο). Για σύγκριση αναφέρουμε ότι το 1912 τα Δερβίζιανα είχαν 513 κατοίκους, η Λίπα 468, οι Μπαουσιοί 369, τα Τσερίτσανα 324 και η Ψήνα 448 (κοίτ. Παπαγεωργίου Κων., Η Διοικητική Οργάνωση της Ηπείρου, Έκδοση Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2000, σελ. 98 και 99).

1919: Με απόφαση του Υπουργού Γεωργίας απαλλοτριώνεται η Έλεζνα που ήταν τσιφλίκι των Δημ. Χαρισιάδη και Κων. Βηλαρά. Το ίδιο έτος αναγνωρίζεται σαν Κοινότητα και περιελάμβανε και τη Μονή Καταμάχης. 

1920: Οι Αρτοπουλιώτες είχαν γεωργικό πιστωτικό συνεταιρισμό, δηλαδή συνεταιρισμό που είχε ως κύριο σκοπό την εξασφάλιση για τα μέλη του χρηματικών πιστώσεων από την ΕΤΕ.

Υπήρχε επίσης, στην Αρτοπούλα, ταχυδρομικό Γραφείο, που στεγαζόταν στο παλιό Κοινοτικό Γραφείο, στο ΒΑ μέρος του «Κουλουριού» του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου και λειτουργούσε Δημοτικό Σχολείο με δάσκαλο το Γεράσιμο Γουργιά. (ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ. 21 Φεβρουαρίου 1913 Πήραμε τα Γιάννενα. ΟΔΗΓΟΣ ΗΠΕΙΡΟΥ 1913-1929 ΑΡΤΑ-ΙΩΑΝΝΙΝΑ-ΠΡΕΒΕΖΑ ΚΑΙ ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ. Ανατύπωση: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε. Αθήνα, Φεβρουάριος 2013, σελ. 101).

1927-1932: Κτίζεται το καινούριο δημοτικό σχολείο. Το 1927 που άρχισε να κτίζεται το σχολείο ήταν πρόεδρος της Σχολικής Εφορείας ο Γεώργιος Σπυρ. Παπαδόπουλος (Γιωργο-Σπύρος)  και πρόεδρος της Κοινότητας ο Λάμπρος Βάγιας (Λάμπρο Νάσης).

Το οικόπεδο, για να χτιστεί το νέο σχολείο, το δώρισαν από μισό η Αικατερίνη Δημητρίου Βλάχου (Γκελοπούλα) και ο Θεόδωρος Γεωργίου Λιόλιος (Θοδωρ’ Λιόλιος).

Τα χρήματα για το χτίσιμο του σχολείου τα διέθεσαν οι συγχωριανοί μας, Γεώργιος και Αναστάσιος Δημητρίου Μπέκας, που βρισκόταν στην Αμερική και έβαλαν και οι κάτοικοι 11.000 δραχμές.
    1932: Με χρήματα του Αναστασίου Δ. Μπέκα κτίστηκε το μονότοξο γεφύρι στη θέση "Ειρήνη" από τους ίδιους μαστόρους που έκτισαν το σχολείο.

1939: Με την απογραφή που έγινε στις 15.11.1939 η Έλεζνα είχε: 1) 147 στρέμματα ποτιστικά, 2) 1152 στρέμματα ξερικά, 3) 1901 στρέμματα βοσκότοπους, 4) 1108 αιγοπρόβατα, 5) 20 γαϊδούρια και 6) 115 μεγάλα ζώα (χοντρά).

1941-1944: Ήταν εγκαταστημένο τυπογραφείο στο κατώι του σπιτιού του Ναστάση Μπέκα. Το πιεστήριο  το δούλευε ο  Πασχάλης, ο Τζιάκος, ο Κολοβάτσιος και ο Ζαγοριανίτης και τη σύνταξη της ύλης είχε αναλάβει ο δημοσιογράφος Χήτας Γεώργιος.

1951: Στη θέση Αλώνια και σε πετρόχτιστο ιδιόκτητο οίκημα λειτουργούσε Υποδηματοποιείο του Κωνσταντίνου Νικ. Λιόλιου με βοηθό τον Παναγιώτη Χρ. Λιόλιο και εξυπηρετούσε ολόκληρη την περιοχή της Λάκκας του Μπότσαρη.

  1951: Στις 25 Ιουνίου 1951 ήρθε το Λεωφορείο στον Άγιο Γεώργιο Κωστάνιανης (στο Σίμο). Η εφημερίδα "Ηπειρωτικός Αγών" γράφει: "Πολιτισμός εις την Λάκκαν Σουλίου. Με ανακούφισιν και χαράν οι πέραν της Δωδώνης κάτοικοι των χωρίων Ολύτσικας είδον αυτοκίνητον έχον τέρμα τον Άγιον Γεώργιον Κωστάνιανης" (Ηπειρωτικός Αγών, 28/6/1951,έτος ΚΓ Αριθμός Φύλλου  5680).

1951: Η Κοινότητα Ελέζνης με την απογραφή του 1951 είχε 315 κατοίκους (Εφημερίς της Κυβερνήσεως Αρ. Φ. 48, τεύχος πρώτο, 22 Μαρτίου 1954, Σελ. 383).

1952: Στις 25 Απριλίου 1952 πραγματοποιήθηκε στην Έλεζνα Συνέδριο Δημοσίων Υπηρεσιών (ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 27.4.1952). Την πρωτοβουλία της συγκρότησης του συνεδρίου είχε ο φοιτητής της ιατρικής Αθανάσιος Αθανασόπουλος. Ο Λάμπρος Ν. Λιόλιος, ευχαρίστησε το Νομάρχη για την τιμή που έκαμε στην περιοχή με την επίσκεψή του και ζήτησε εκ μέρους των κατοίκων επέκταση του τηλεφωνικού δικτύου μέχρι την Έλεζνα. Ο φοιτητής Αθανάσιος Αθανασόπουλος, ζήτησε για την περιφέρεια: 1) τη συνέχιση και αποπεράτωση της οδικής αρτηρίας και την κατασκευή γεφυριών, 2) την εγκατάσταση Υγειονομικού Κέντρου, 3) την ίδρυση Οικοκυρικής Σχολής, 4) τη χορήγηση στεγαστικών υλικών. Ο Σταύρος Πανταζής ζήτησε την τοποθέτηση ενός γεωπόνου στην περιοχή και τη διάθεση φαρμάκων για τους απόρους. Ο Λάζαρος Χρόνης, την άρση δασικής απαγορευτικής διαταγής για τα βοσκοτόπια Ολύτσικας και ο ιερέας παπα - Βαγγέλης, με την εμπνευσμένη και συγκινητική του ομιλία έκανε θερμή παράκληση για την επίλυση όλων των ζωτικών προβλημάτων της περιοχής.

1956: Μετονομάστηκε σε Αρτοπούλα (επειδή είχε πολλά οπωροφόρα δέντρα και έμοιαζε με την Άρτα, που είχε πορτοκαλεώνες).

1959: Στις 14 Ιουνίου επισκέφτηκε το χωριό μας ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ (Μητροπολίτης Ιωαννίνων τότε).

1964: Κατασκευάζεται το καμπαναριό στη μέση της πλατείας ύστερα από ενέργειες του Λεωνίδα Ζήκου και με δαπάνη των κατοίκων.
    1964: Μεταφέρεται η καμπάνα από το δέντρο της Εκκλησιάς στο πετρόχτιστο καμπαναριό.

1969: Στη θέση «Θρονί» όπου δίδαξε ο πατερ-Κοσμάς, χτίστηκε ο Ιερός Ναός του Αγίου Κοσμά (με ενέργειες του Λεωνίδα Ζήκου και δαπάνη όλων των αρτοπουλιωτών) και λίγο αργότερα καθιερώθηκε η μέρα της μνήμης του (24 Αυγούστου) πανηγύρι του χωριού.

1975: Υποβιβάζεται το Δημοτικό Σχολείο από διθέσιο σε μονοθέσιο (ΦΕΚ 658/21.6.1975 τεύχος Β΄).
    1983: Η Αδελφότητα Αρτοπουλιωτών εκδίδει το βιβλίο "ΤΙ ΕΙΔΑ ΚΑΙ ΤΙ ΑΚΟΥΣΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ", του συγχωριανού μας Νίκου Κ. Λιόλιου, που είχε πάρει Πρώτο Βραβείο κι Έπαινο από τη Γλωσσική Εταιρεία της Ακαδημίας Αθηνών.
  1986: Με τη συνδρομή της Κοινότητας, του Πολιτιστικού Συλλόγου και της Αδελφότητας κατασκευάστηκε το Πνευματικό Κέντρο του χωριού μας.

1993: Μεταφέρεται το καμπαναριό με δαπάνη της Αδελφότητας Αρτοπουλιωτών στην άκρη της πλατείας. 

1997: Περνάει η Αρτοπούλα στον Καποδιστριακό Δήμο Σελλών.

2010: Περνάει η Αρτοπούλα στον Καλλικρατικό Δήμο Δωδώνης.

2021: Σύμφωνα με την απογραφή έχει 98 κατοίκους.